te 1 o Kohitātea |
te 1 o Hui tanguru |
te 1 o Poutu te rangi |
te 1 o Paenga whāwhā |
te 1 o Haratua |
te 1 o Pipiri |
8:32 |
8:13 |
7:43 |
6:38 |
6:24 |
5:54 |
te pakeke o te tamaiti |
2 |
4 |
6 |
8 |
10 |
12 |
14 |
tōna tāroaroa (cm) |
85 |
100 |
113 |
127 |
138 |
149 |
160 |
ngā pīkaokao (p) |
5 |
10 |
15 |
20 |
25 |
30 |
ngā manuhiri (m) |
30 |
60 |
90 |
120 |
150 |
180 |
Ka whakaaturia te taurangi ki te pū (reta). Hei tauira:
p = te maha o ngā pīkaokao m = te tokomaha o ngā manuhiri
He papa rākau hei hanga rōnaki
He pepa tukutuku hei tuhi kauwhata
Ētahi pōro rerekē
kai whakauru | ingredients |
kauwhata rārangi hiato | composite line graph |
kōpiko | curve |
kurawai | water tank |
matapae | predict |
pēkena paura | baking powder |
rearua | double |
rōnaki | incline/slope |
taurangi | variable |
tohutaka | recipe |
tuaka pae | horizontal avis |
tuaka pou | vertical axis |
tūhuratanga | investigation |
tūtohi | table (of data) |
Tuatahi: Te Taurangi
Whakaaturia te tohutaka nei mō te tunu parāoa pēkena paura, tonoa rānei mā ngā tamariki e kimi tētahi tohutaka.
Parāoa Pēkena Paura
nā whaea Rau Lewis tēnei tohutaka, Te Āwhina Kōhanga Reo, Papaioea
Kia 4 ngā kapu puehu parāoa
Kia 3 ngā pune paku (tīpune) huka
Kia 5 ngā pune paku (tīpune) pēkena paura
Kōrorihia ēnei kai maroke.
Whakakiia tētahi ipu kia haurua wai māori, kia haurua miraka.
Ringia atu ki roto i te kai maroke, ka kōrori ai.
Kōrorihia kia whakapiria katoatia te parāoa.
Pokepokea te parāoa, kātahi ka rau atu ki te umu mō te 40 meneti (kia 200º te mahana o te umu)
Me whakawhitiwhiti kōrero mō te tunu i ngā momo parāoa maha. Arā, kia hia te rahi o te puehu parāoa, kia hia te rahi o te pēkena paura, kia hia te rahi o te huka e oti ai ngā parāoa e whā, e rima. Tuhia ngā whakautu ki tētahi tūtohi:
te maha o ngā parāoa |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
10 |
puehu parāoa (kapu) |
4 |
8 |
12 |
16 |
20 |
40 |
huka (pune paku) |
3 |
6 |
9 |
12 |
15 |
30 |
pēkena paura (pune paku) |
5 |
10 |
15 |
20 |
25 |
50 |
He Tauira Pātai:
E rua ngā parāoa e tunua ana, kia hia ngā kapu puehu parāoa?
Ki te hiahia koe ki te tunu i ngā parāoa e 4, kia hia te rahi o te huka?
E 9 ngā pune paku puehu parāoa i whakaurua ki te paepae. E hia ngā parāoa e tunua ana?
Whakamāramahia te tikanga o tēnei mea te taurangi. Anei he tauira kōrero:
Titiro ki te tūtohi e whakaatu ana i te rahi o ngā kai hei mahi i te parāoa pēkena paura. E taea ana ngā mea katoa te whakarerekē. Ina whakarerekēngia te maha o ngā parāoa e tunua ana, ka rerekē anō te rahi o ia kai hei whakauru. Ina whakarerekēngia te maha o ngā kapu puehu parāoa, ka rerekē anō te rahi o te huka, o te pēkena paura, te maha hoki o ngā parāoa e tunua ana.
Mēnā e taea ana tētahi āhuatanga pēnei i ēnei te whakarerekē, ka kīia he taurangi.
He taurangi te maha o ngā parāoa e tunua ana, nā te mea e taea ana te whakarerekē.
He taurangi te rahi o te puehu parāoa, nā te mea e taea ana te whakarerekē.
Anei tētahi tauira:
He tauira kōrero mō te kauwhata tuatahi:
Ko te tuaka pae hei whakaatu i te maha o ngā parāoa e tunua ana – tahi, rua, toru, whā, e rima rānei ngā parāoa. Ko te tuaka pou hei whakaatu i ngā kapu puehu parāoa. Ko te tikanga o te pūwāhi A, e mea ana kia 4 ngā kapu puehu parāoa hei tunu i te parāoa kotahi. Ko te pūwāhi E e mea ana kia 8 ngā kapu mō ngā parāoa e rua. Mēnā e 6 ngā kapu puehu parāoa, 1½ ngā parāoa ka oti (e tohua ana ki ngā rārangi iraira).
Tohua mai te pūwāhi mō ngā parāoa e 4. Kia hia ngā kapu puehu parāoa?
Kia hia ngā kapu puehu parāoa hei tunu i ngā parāoa e 3½?
10 ngā kapu puehu parāoa - e hia ngā parāoa ka oti?
Tāngia tētahi anō kauwhata mō te parāoa pēkena paura. Whakaaturia te maha o ngā pune paku huka ki te tuaka pae, te maha o ngā pune paku pēkena paura ki te tuaka pou.
He tūhura i tēnei mea te rōnaki.
Hangaia he rōnaki pēnei i tēnei i raro nei, ka tuku ai i tētahi pōro:
Tukuna he pātai pēnei i ēnei hei matapaki mā ngā ākonga:
He aha ngā āhuatanga o te rōnaki, o te pōro rānei e taea ana te ine?
(Koia nei etahi: te roa o te rōnaki, te wāhi e tukuna ai te pōro, te teitei o te rōnaki, te taumaha o te pōro, te rahi o te pōro)
He taurangi ēnei āhuatanga, nā te mea ka taea te whakarerekē.
Mēnā ka tukuna te pōro tēnehi i te tihi o te rōnaki, he aha te matapae mō te tawhiti o te haere?
Mēnā ka tukuna te pōro i te wāhi haurua o te rōnaki, he aha te matapae mō te tawhiti o te haere?
|
|
Mēnā ka rearuatia te teitei o te rōnaki, ka rearuatia te tawhiti o te haere o te pōro? Ka pēhea rānei?
Me mahi takirua ngā ākonga. Ka hanga ia takirua i tētahi rōnaki, ka whiriwhiri ai i tētahi o ngā taurangi (pērā i te teitei o te rōnaki). Ko te mahi a ia takirua, he whakahaere i tētahi tūhuratanga. Arā, ka whakarerekēngia te taurangi (te teitei pea o te rōnaki), ka matapae ai, kātahi ka ine i te tawhiti o te haere o te pōro.
Ka tuhia ngā matapae me ngā ine ki tētahi tūtohi pēnei i tēnei:
te teitei o te rōnaki (cm) |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
te matapae i te tawhiti o te haere o te pōro |
|
|
|
|
|
te ine i te tawhiti o te haere o te pōro |
|
|
|
|
|
Ka whakaaturia ngā matapae me ngā ine ki tētahi kauwhata rārangi. Kia rerekē te tae o te rārangi mō ngā matapae ki tērā mō ngā ine. Hei tauira:
Ka tuhia e ia takirua tētahi pūrongo mō tā rāua mahi, ka whakaatu ai ki te akomanga. Koia nei ngā kaupapa matua hei kōrero i roto i te pūrongo:
Tuatoru: Te whakaatu taurangi ki te kauwhata rārangi
I konei, ka tirohia te kauwhata rārangi, ka matapaki i ngā taurangi e whakaaturia ana, me te hononga i waenganui i ngā taurangi.
E whai ake nei ētahi kauwhata rārangi e whā. Koia nei ētahi o ngā pātai hei āta matapaki mō ia kauwhata:
He aha ngā taurangi e rua e whakaaturia ana? He aha te taurangi e whakaaturia ana ki te tuaka pae? He aha e whakaaturia ana ki te tuaka pou?
He aha te hononga i waenganui i ngā taurangi e rua. Tuhia tētahi rerenga kōrero kotahi. Anei ētahi tauira mō te kauwhata tuatahi:
Whakamahia te kauwhata hei kimi i ētahi uara. Ko ētahi tauira mō te kauwhata tuatahi:
Kia hia ngā pīkaokao hei whāngai i te 250 tāngata?
E 75 te tokomaha o te manuhiri, kia hia ngā pīkaokao hei rau atu ki te hāngi?
E 35 ngā pīkaokao i rau atu ki te hāngi. Tokohia ngā manuhiri e whāngaihia ana?
He pai hoki mā te ākonga e tuhi ētahi pātai hei whakautu mā ōna hoa.
Kauwhata 1: Te maha o ngā pīkaokao hei whāngai manuhiri
Kauwhata 2: Te whakamahana umu
Kauwhata 3: Te paemahana i te roanga atu o te rā
Kauwhata 4: Te matatau ki te reo Māori
Tuawhā: Te Tuhi Kauwhata Rārangi
Kei raro nei ētahi tūtohi e whakaatu ana i ētahi taurangi e rua. Whāia ēnei tohutohu, whakautua ēnei pātai mō ia tūtohi:
a) He aha ngā taurangi e rua?
e) Tuhia he kauwhata rārangi. Whakaaturia te taurangi mō te ‘wā’ ki te tuaka pae.
h) Whakaaturia ngā pūwāhi o te tūtohi ki te kauwhata.
i) Honoa ngā ira ki tētahi rārangi torotika, rārangi kōpiko rānei.
k) Tuhia he kōrero hei whakamārama i te hononga o ngā taurangi e rua.
m) Whakautua ngā pātai mō ia kauwhata.
Kauwhata 1
te wā e haere ana (hāora) |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
te tawhiti o te haere (km) |
50 |
130 |
210 |
290 |
310 |
E hia te tawhiti i oti i muri i te 2 hāora?
E hia te tawhiti i oti i muri i te 2½ hāora?
E hia hāora hei whakaoti i te 250 km?
He aha te hāora e tino pōturi ana te haere? He aha pea tētahi take i pēnei ai?
Kauwhata 2
te wā e ua ana (hāora) |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
te ōrau o te kī o te kurawai |
40 |
45 |
55 |
65 |
70 |
70.5 |
71 |
He aha ngā hāora e tino heke ana te ua?
He aha ngā hāora he kōpatapata noa iho?
E hia ōrau te kī o te kurawai i muri i te 4½ hāora?
E hia hāora kia eke ki te 50% te kī o te kurawai?
Kauwhata 3
te pakeke o te tangata (tau) |
2 |
4 |
6 |
8 |
10 |
12 |
14 |
16 |
tōna tāroaroa (cm) |
85 |
100 |
115 |
128 |
138 |
150 |
160 |
168 |
He aha ngā tau e tino horo ana te tipu o te tāroaroa?
Ina eke ki te 7 tau te pakeke, e hia te tāroaroa?
Ina eke ki te 145cm te tāroaroa, e hia te pakeke o te tangata?
Hei Whakarāpopoto
Ko ngā taurangi hei tirotiro:
- te roa o te aho
- te taumaha o te poi
- te wā e oti ai tētahi piu
- te teitei o te wāhi tuku i te poi
Te tāroaroa o te hunga kōtiro me te hunga tamatāne
Printed from https://meaningfulmaths.nt.edu.au/mmws/nz/resource/te-taurangi at 10:00pm on the 26th February 2024